Samiske tall forteller

2012is. Leat vásihan earenoamáš ollu lassáneami ai má emus a ii . ušše 2011is lassánii olmmošloh u 00 ersovnnain. at lea stuorimus loh u o goassege lea leamaš daid ollislašloguid ektui, mii mearkkaša ahte olmmošlohku lassánii 1,3 proseanttain.

Váikkuhus álbmotlassáneami ektui riegádanbadjebá a n ied an dan ma emus guovttilot agis. isa árren lea da istaga váikkuhan eanemusat olmmošlogu lassánea mái. isa árren lassánii 200 rá es ollu, go dalle lassánišgo ii bargosisafárren. EEO riikkaid orrun- ja bargonjuolggádusat rivde ja dasa lassin šattai Eurohpas finánsaroassu, mat leat dagahan dan garra sisafárrema Norgii.

Oslos ja Akershusas lassánii olmmošlohku lagabui 25 000 olbmuin dušše 2011is. Nubbe guovlu gos olmmošlohku lassánii garrasit lei Rogalánddas ja veahá Hordalánddas, gos Stavanger ja Bergen ledje bivnnuheamos guovddáš báikki.

aiddái davvin lea olmmošlohku lassánan. Oktasaš dan golmma avvi-Norgga lkkas lea ahte leat dat guovddáš gáv ogat gos olmmošlohku vuostta ettiin lassána. Bådåddjo, Tromsa ja Áltá leat váldobáikkit, mat geasuhit eanemus olbmuid ja dagahit ahte olmmošlohku bissu alladin. at seammás maid dagaha ahte boaittobeale báikkit muhtun muddui guorranit ja guovddáš báikkiide fas dovdomassii lassanit olbmot.

us geah astit f lkadássái makkár suohkaniin lea olmmošlohku eanemusat ja unnimusat lassánan dan ma emus vi a jagis, de oaidnit ielga geográfalaš erohusaid. an suohkanis, gos olmmošlohku lassánii 10 roseantain dahje eambbo, dain gávdnat 21 suohkana dahje birrasiid 60 proseanta dain guovddáš fylkkain nugo Oslos, Akershusas, Rogalánddas ja Hordalánddas. Dan 24 suohkanis gos olmmošlohku njiejai 5 proseanttain dahje eambbo, dain leat olles 75 proseanta, mat gullet dan golmma davimus fylkii.

Guhkit áiggi ektui dagaha eretfárren stuora servodatlaš váikkuhusaid unna boaittobeale báikká iid servodahkii. an ma emus 0 jagis leat ollugat fárren eret daid árbevirolaš sámi suohkaniin giliide ja gávpogiidda Norggas. anne lea lassánan sámi ja má ggaetnálaš veahkadat, geat orrot dain Norgga gávpogiin.

ámi dearvvašvuo a dutkanguovddáš lea fárrolaga Norgga gávpot- ja regiovnnadutkama instituhtain ( Norsk institutt for by og regionforskning (NIBR)) dahkan registtardutkama 2011-2012, mas guhkit áigge leat dutkan álbmoga mii leat eretfárren. Guorahallama vuo u lea Našunála álbmotregisttar, gos leat buot Norgga álbmoga birra die ut earret eará ássanbáikkiid, barggahusaid, fárremiid ja oahpuid ektui. an registtaris leat die ut 1 6 rájes juo. utkit leat uvvon mielde buot persovnnaid, geat leat bajasšaddan muhtin dihto suohkaniin, dan rájes go sii leat leamaš 15 jahkása at dassá ii go 200 ledje 33-5 jahkása at dál 6-60 jahkása at . at lea oktiibuot 25 jahkebuolvva, geat leat riegádan áigodagas 1950-74.

Suohkanat, mat dán dutkamis leat mielde, leat válljejuvvon danne go dain orrot sihke sápmela at ja dá at, oktiibuot 2 sámi-dáru suohkaniin Finnmárkkus davvin gitta Davvi-Trøndelágai lullin.

Dutkamis ledje mielde oktiibuot 22997 nuora, main 11546 ledje bártni ja 11451 ledje nieidda. Sis lea juohke goalmmát fárren ruovttusuohkanis eret ja leat bisteva at orrugoahtán gávpogiin, oktiibuot 1 persovnna 6 . Leat eambbo nissonolbmo go dievdoolbmo, geat fárrejit gávpogiidda ja bisánit dohko, namalassii 39 proseanta nissonolbmuin ja 33 proseanta dievdoolbmuin. Leat eambbo nuorra dievdoolbmot go boarrásit ahkejoavkkut, geat fárrejit gávpogiidda. Okta stuora oassi, 40 proseanta, fárrenrávnnjis boaittobealbáikkiin mannet lagamus gávpotguvlui.

ápmela at sámi guovddášguovlluin leat hui á girat demokratiijas. Ollu surggiin ájehuvvo ahte leat dat sápmela at, geat leat ámedikki jienastuslogus, geat leat eanemus á girat maiddái dá a politihkalaš kanálain, ja áinnas á gireappot vel go sii geat eai leat sápmela at seamma guovlluin. ássá ii lea unnán mii ujuha ahte sierra sámepolitihkalaš kanála ilbman lea daguhan unnit beroštumi dá a politihkalaš kanálii sámi álbmoga gaskkas. Orru bai a nu ahte sierra sámepolitihkalaš kanála ilbman lea obbala at lasihan politihkalaš beroštumi ja á giruššama sámi álbmogis, ja erenoamá it sin gaskkas geat leat válljen leat Sámedikki jienastuslogus.

Gávdnat maiddái erohusaid gaskal sápmela aid geat leat ja geat eai leat jienastuslohkui registrerejuvvon go lea sáhka politihkalaš dádjadeamis ja á giruššamis. akkár váikkuhusat das sáhttet leat guhkit áiggis lea eahpe ielggas, muhto árvvoštaladettiin dan ielga earu mii lea registrerejuvvon

ja eai-registrerejuvvon sápmela aid gaskkas, maid dát artihkal almmustahttá, de eat sáhte garvit dan movt ovttaskasolmmoš vásiha ja árvvoštallá ámedikki ja dan barggu. ámi guovddášguovlluin lea hui unnán luohttevašvuohta Sámediggái sin gaskkas geat leat válljen leat olggobealde Sámedikki jienastuslogu, ja ahte váilevaš luohttevašvuohta lea juoga maid sii juogadit singuin geat eai leat sápmela at seamma guovllus. ámepolitihkalaš hástalusat mat dasa leat adnon, eai unno gal go maiddái gávnnahit ahte stuora oassi sis geat leat jienastuslogus eai dárbbu dihte beroš nu beare haga sámepolitihkas ja sis ii leat alla luohttevašvuohta ámediggái ásahussan, iige dan bargui maid doppe dahket. ará sániiguin, eai váillo dehálaš struktuvrralaš ja strategalaš hástalusat sámi servvodagas.

ámi logut muitalit állosis geah adeimmet vu ola at giellaválljema má ggalágán loguid mánáidgárddiin ja skuvllain, ja ollu saji bijaimet ságaškuššat dan stuora njiedjama mii áiggi badjel lea leamaš sámegiella nubbegiellan fágas. Ollu dain sojuin maid leat oaidnán ma emus jagiid, jotket maiddái skuvlajagi 2011 12, ja mii ujuhit diimmáš artihkkalii gos gávdná iek aleappot kommentáraid go daid maid dás buktit.

ielga sodju 2011 12 loguin lea dat stuora lassáneapmi ohppiidlogus geain lea

sámegiella fágan joatkkaskuvllas. Dat lea buorre sámegiela boahtteáigái. Buorre

lea maiddái dat ahte lohku ohppiin geain lea sámegiella vuosttašgiellan vuo oskuvllas bissu relatiivala at stá isin. ánáidgárddiid sámegiela logut leat maiddái relatiivalaš dássedat goit go atná muittus mánnábeassádatloguid obbalaš njiedjama avvi-Norggas).

Ain lea vuo oskuvllaid nubbegielagiin bárti. oppe oaidnit oppalaš njiedjama 1 skuvlajagis 2005 2006 gitta 2011 12. ejolaš sivaid njiedjamii suokkardeimmet vu ola at jagi 2011 ámi logut muitalit állosis.